Uitdrukkingen, uitspraken en gezegden

Dit is een opsomming van oude en nog steeds gebruikte uitdrukkingen, uitspraken en gezegden.

Als de zomer weer begint dan komen er ook weer meer mezikken en muggen althans in Rezoord hebben we het over een mezik (of vlieg, of Kortekous) en een mug, met een mezik bedoelen we de steekmuggen die je bijv. boven vijver of in de tuin zo lekker ziet dansen in hele groepen bij elkaar, en met een mug bedoelen we hier die zwarte bromvliegen en strontvliegen. Het grasveldje bij m’n Opa en Oma achter het huis heette de bleek, omdat daer de witte was op gelegen wier om te drôôge en te bleke, en het erf rond ’t huis wier de wurf genoemd. Bij veul huize beston de wurref uit grind, en saeterdas mos ut grind gereeve worre, want sondas mos te boel glad zijn. Een dakkapel noeme we een kappeluif. De aanhanger achter de auto noemen wij een anningwaoge en een tractor is een trekker. As m’n vaoder vroeger een broese kip had ging die wellis bevruchte aiere haole om ze uit te laete broeie. Iemand die echt heel boos is, is dul. Als het vroeger hard gevroren had en je vroeg aan je vader of je al op het ijs kon dan zee die altijd je ken pas opput ijs as te balleke dur onder legge. De rijksweg noeme we in Rezoord de nieuwe weg. Een heg of ander soort tuinafscheiding wordt bij ons een haining genoemd. Als je een flinke snee of een gat in je kop had dan bloeide je as een rund. Als iemand gierig is, werd er ook wel gezegd, “die schaid niet voor elleve of die is slij”. En als je in de weg stond moest je soms een “endjie ommer” gaan. Als er in de verte iets te zien was zij men “mojje gunterweit is kijke”. Ook als je iets verder wou gaan dan” zeeje we gaon een endjie gunnop”. Als je door je ouders gewaarschuwd werd om iets beslist niet te doen dan werd er gezegd “weeje gebêênte azzie dat gaot doen” en als je eens een beetje te luidruchtig aan het spelen was dan werd je gewaarschuwd met “kennet nie een bietjie minder want je maok ‘n leeve as een oordêêl”. Als je thuis eens iets voor je ouders moest doen en je zei dat wil ik liever niet, dan kreeg je als antwoord je doet het maar “want lievere koekies worden d’r nie gebakke”. Als je wat kwijt was en liep te zoeken werd er ook wel gezegd “wat lôôpie nou toch rond te snubukken”.

Als twee geliefden met een verschillend geloof gingen trouwen dan werd er wel gezegd “twêê gelôôven op êên kusse daar slaept de duvel tusse”. Ook werd er gezegd als twee ongehuwde gingen samenwonen “die gaon zitte te hokke”. Vroeger werd er in Rezoord wel eens gezegd als je thuis kwam en tegen je ouders vertelde dat je verkering had met een Tambachter “ken d’r uit Tambacht iets goeds komme dan?”. Een meisje die al veel vrijers versleten had die werd ook wel “een afgelikte boterham” genoemd. Een kindje dat binnen negen maanden na een huwelijk geboren is daar word van gezegd “das een mottjie”. Iemand die z’n verkering net uit is en daar verdriet heeft, daarvan er word ook wel van gezegd die heeft ”ontiegelijke luduvudu”.

Als je op zondag werkzaamheden verricht of als een vrouw op zondag borduurwerk of ander naaiwerk deed werd er gezegd “een sondasse steek die hou gêên week”, daar werd dan mee bedoeld dat je op zondag niet behoorde te werken, dus op het werk wat je dan toch deed daar ruste dan een vloek op. Sommige mensen kan je blij maken met een echt kleinigheidje of niets, er word ook wel gezegd “die kejje blij maoke met ‘n dôôie mos”. En als je je ergens mee bemoeide werd er weleens gezegd “jij heb niks in te brenge as allêên lege briefies”. En azzie iets nie lekker vond dan “trokkie een gezicht as een oorwurm”, en je was dan een “spiespook”. Als je vroeger jezelf ergens over verbaasde “zeeje ôk wel nou brêêk m’n klomp”. Kinderen die maar aan hun lot worden overgelaten die “groeien op voor galg en rad”. Een kind wat betrapt word bij iets wat niet mocht die was dan in “d’n aap gelosjeerd”. Als je vroeger op de fêêstwei een goeie plek had om alles goed te kennen zien in de fêêsttent “dan hajje een plek van een daolder”. Als ik vroeger gekke bekken trok bij m’n oma dan zee ze tegen me “Pas maor op want as te klok slaet en de haen kraoit dan blijvie gezicht zôô staen”. Iemand die graag een grapje uithaalde daar werd wel eens tegen gezegd “jij ben zeker de lolligste thuis” dan kon je weleens als antwoord krijgen “nêê dat tis te deurknop want tie geef iederêên een hand”. En als je snel boos bent wordt er gezegd “die staot kort vur de waoge”.

Vroeger kwam het regelmatig voor dat je de kleren van een oudere broer of zus af moest dragen als je dan bijv. je broer zijn broek kreeg en die was nog wat te “grôôt dan kreegie galluge om je broek op te houwe en dan wazzie weer oppie paasbest”. Of de kleren waren allemaal wat te groot dan “slobberde ze ajje lijf”. Als je broek te kort was “zeeje ze, tís hôôg waèter in durp zeker”. En als je dan eens een keer aan je moeder vroeg wanneer krijg ik nou is nieuwe kleren, dan zee ze al gauw ‘t geld groei nie op m’n rug hôôr”. Na schooltijd trokken we onze “schobberkleren” of een “ketelpak” aan om in de polder te gaan “schobberen”, slôôtjie springe en zôô, en azzie dan laeter weer hèèlemul onder de modder thuis kwam, dan zee je moeder “dikkels” tegen je,”je lôôp t’r voor schobberdebonk bij”.

Er waren vroeger mensen die “molsla” gingen steken dat waren “suiddissels” (paardebloemen) die onder een “molshôôp” zatte. En als je dat met een bot mes deed dan kon je te horen krijgen ” me sôôñ mes kejje op je kont naer keule rijje”. Een kat “wier ôk wel een dakhaas” genoemd en een paard was een “knol”. Voor de zondag “mos‘t grind gereeve” worre en als je dat niet goed gedaan had dan kon je vader een “kwaèie aerepel” zijn. Of als je er geen zin in had zei je vader of je moeder ” ’t is gêên motten doen hoor!”. Kinderen zonder “broerties of zussies zijn êênigst kind”. Als je ergens “hêêlemaol allêên weunt” zonder andere huize in de buurt dan woon je “êêntelijk”. En als je ergens niet lang kan blijven dan “zeeje ik ken maor een hortie blijve hôôr”.

Na 5 december werd er vaak aan je gevraagd “hoe hette Sunterklaos voor je gereeje”. Als je aan iemand die zelf ook niets heeft toch wat vraagt word er vaak gezegd “van een kaole kip kejje gêên veren plokken hé”. Iemand die niet al te knap was werd een “lillekerd” genoemd, en als eens helemaal onder het vuil zat was je een “onterik of een vuilluk”. Een grote knul die een kleine jongen aan het pesten was, werd er wel gezegd dat “die grôôte guil is zo’n klain snotjoch aan het pesten”. Als je moet lachen om iets wat je niet leuk vind dan wordt er wel gezegd “la me nie lache ‘k heb een scheurtie in me lip”. Als het niet uitmaakt hoe iets uitpakt word er wel gezegd “ovie nou deur de kat of deur den hond gebeete wier het maokt nie uit”.

“Beter van een stad as van een durp”, wordt wel gezegd als je iets van iemand krijg of vraagt die het beter heb dan jezelf. Mensen die arm waren hebben ” ‘t niet zôô brêêd en die aten schuifkaas of een boterham met tevredenheid”, er werd ook wel gezegd die zitten “nie zôô ruim in de slappe was”. “Azzie wat meer uitgaf as een ander word er gauw gezegd die heb zeker leggende gelde”, en “azzie 65 jaar ben dan trekkie van Drees”. En als er iemand voorbij gaat zonder te groeten dan wordt er gezegd” zôô gaat ‘t water ôk voorbij Dort”. Een ondeugend kind is een “snotaap”. Van iemand die een vlotte prater is word er ook wel gezegd “die ken praèten of lulle as brugman”, en als hij dan ineens niets meer zee uit verlegenheid dan “hettie z’n tong verlorre”. Als je luizen in je haar had werd er ook wel gezegd hij heb last van “pietjies”. “Als je weleens vroeg waarom?, kreeg ook wel als antwoord nou daarom”, en dan gaf jij weer als antwoord “daarom is gêên reeje azzie van de trap afvalt bejje gauw beneeje”. En als je ééns ging vragen van “as je dit of as je dat”, dan kreegie je al gauw te horen “jaja as is verbrande turf”. Azzie kattekwaad uitgehaold had wier d’r ôk wel ajje gevraegd “van wie bè jij d’r êên want dan zekkie vao is waarschouwe”. “Of ze zeeje, drommels jong zekkie is een pak oppie bliksem geeve” ‘k doch da’k me rot schrok zee je ôk wel as t’r iets niet hêêlemaal goed ging”. Als je aan je vader of moeder vroeg of je ook iets mocht hebben wat een vriendje of vriendinnetje had kon je als antwoord krijgen Bij jaot joh as ’t schip mit dubbies langs kom krijgiet ôk hôôr” “of ze zeeje da ken bruintjie niet trekke hôôr” “of ja hôôr as paose en pinkstere op êên dag valle”. Wat ze ôk wel zee was “je denk zeker dattut geld op m’n rug groeit” “jij gelôôft zeker dak nog erregus een ouwe sok heb” en als je dan klaagde dat je vriend of vriendinnetje het wel kreeg dan zee ze “ja wie ’t brêêd het laot ut brêêd hange hé”.

Je vader of je opa zaten vroeger niet in een luie stoel nêê ze “zatte vroeger in de zurg, daar zatte ze te krante en een pijp of segaar te rôôke”.  We gingen vroeger “as schôôljongens” bij de tuinders “Arrebaaie plokke Aerebêêsies” werd ook wel gezegd. In de “zeumervakansie” gingen we “bôône plokke” om een “vakansiecentjie te verdienne”, en in de tuin “mozzie de rôômsebôône nog schreepele en toppe” en de “péé en krôôtjies” dunne. Je ging in de tuin ook geen onkruid wieden “maor je ging vuilt wieje”. En “azzie je bijvôôbelt slao of péé te dicht gezaoid had” dan “zeeje ze, dat staot as haor op ’n hond”.

“As t’r vroeger een fêêsie was mogge we soms als klaine kindere ôk passies mee”. “Uit te kerk ginge we vroeger bij opa en opoe (oma) een bakkie doen”. En als je “saevus effe bijje buurties op fesiete ging dan gingie kortaevunde”. Als je nieuwe schoenen had “wier d’r ôk wel gezegd hebbie nieuwe bordêêl sluipers!”. Iemand die een beetje raar deed werd wel van gezegd die” lôôpt met meuletjies of ze zeeje hij het een tik van de meule gehad”. Vroeger ging je voor je “dienstplicht op voor je nummer”. Een flauw grapje van vroeger was om aan iemand te vragen waar zit de meeste vis, en als ze dan een “tijdjie hadden zitte denke zeeje tussen de kop en de staert netuulijk”. “As t’r iemand een wind (schêêt) gelate het dan werd er ôk wel gezeit”, “terwijl je je neus dicht kneep, hallo, hallo, wie meurt hier zôô? het mannegie van de radio”. Van iemand die zijn buik erg borrelde “zeeje ze, hôôres z’n gaètjies lôôpe vol”. Als je zei van dat is zonde werd er weleens gezegd “weetjie wat sonde is, bôôter op je hôôd smeren en drôôg brôôd gaon zitte kaone”.

We aten vroeger geen wortelen met doperwten “maor Péé en erte”, “en we atte ôk gêên bietjes maor Krôôtjies”. Van iemand die alle soorten vlees lust word gezegd “die lust alles van ’t varruke”, en als je iets niet wou eten wat je nog nooit gegeten had word er gezegd “wat de boer nie ken dat eetie nie”, of als je iets heel lekker vind dat is “spekkie voor je bekkie”. En als ik zei van ik lust geen witlof dan zei ze “bitter in je mond maeket hart gezond”. Als je zat te treuzelen met eten werd er ôk wel gezegd doe je “laadklep” open en eten. Als je iets heel lekker vind dan zeg je ook wel “daor lôôp ’t waoter van ijje mond”. Iemand die met z’n eten zit te treuzelen omdat hij het niet zo lekker vind zit te spiesspoken. En iemand die veel klaagt over het eten en heel kieskeurig is wordt ook wel tegen gezegd “jao joh vieze varrekes die worde nie vet”. Als je warm ging eten, zeeje ze we gaen een prakkie eten, en azzie je bord niet leeg at werd er gezegd dr wordt niet gekliekt hè. Als er een paar dagen achter elkaar restjes over waren van het warm eten, wier dat nie weggegooid maer dan hajje een ressiesdag of kliekiesdag, waer dat opgegeten wier. Iemand die een lekker borreltje of pilsje gedronken had zei wel, daer kejje beter van pisse as van un korsie Kaes.

Het volgende stukje van deze opsomming van uitdrukkingen is niet kwetsend bedoeld maar alleen maar van wat er zoal gezegd wordt en werd over bepaalde lichaamskenmerken, en als iemand je dan toch met een opmerking kwetst “kejje altijd nog zegge kijk naar je aige”, want op iedereen is wel wat aan te merken niemand is perfect. Iemand die een bril draagt is een “brillejôôd” en als die dan ook nog scheel is, “die kijk mit z’n linker ôôg in z’n rechter broekzak wier d’er dan gezegd”. Als je een vrouw of meisje in haar kruis kon kijken dan zei men “mojje kijke je kijk in keule neer”. Van een man met een groot gezin, werd ook wel gezegd “die heb‘m ôk nie met pisse verslete”. Als je niet zo lenig bent word je een “houten klaas genoemd” “of je was een stijve harrek”, maar iemand die heel lenig is word van gezegd “die is van elustiek”. Iemand met “rôôd haar werd ook wel een vuurtoren” genoemd, en iemand met kort piekerig haar had “peenhaar”, en als je dun haar heb dan heb de “vlashaar”. Als je heel blond haar heb ben je een “witte rus of wittekop”. Iemand met grote dikke lippen had “Zoeloelippen”, met een grote neus kreeg je al gauw de bijnaam “de neus” of er werd “geroepen jij het zeker vooraan gestaèn bij het uitdêêlen van neuze”. Iemand met een dunne nek had een “kippenek”, vrouwen met heel kleine borsten die hebben “twêê erties op een plankie” of ze waren “zôô plat as een strijkplank” of die is “zôô plat as een dubbeltie”, of vrouwen die juist grote borsten hebben die hebben “een aardige voorgevel” of een “flinke bos takken voor de deur leggen”. Iemand met heel grote ogen had “soepôôge”, Iemand die kwaad was en een “rôôie” kop kreeg had een “kop as een brulboei”, iemand met veel sproeten was een “sproetekop” of “sproetenkoning”, Iemand met wijduitstaande oren had “zeiloren” of iemand met opgezwollen dikke oorschelpen die heeft “bloemkôôloren” er werd “ôk wel gezegd azzie zeiloren heb jij heb zeker altijd windjie mee”. Iemand met een grote hangsnor werd ôk wel “zeiksnor” genoemd. Als je grote voortanden heb dan heb je een “paarden gebit”. Met een behoorlijk groot achterwerk heb je een “achterwerk als een snoeptaèfel”. Iemand met lange armen die had “armen als meulewieken” en als je “grôôte” handen had dan had je “handen als kolenschoppen”. Iemand met dikke kuiten heeft “ballonkuiten”. Iemand met behoorlijke X benen heeft “vuurslaande knieën”, en iemand met grote dikke knieën heeft “knotsknieën”. Als je nog niet in de zon gezeten had met blote benen dan heb je “melkflessen als benen”. En met hele lange dunne benen heb je “lange stelten”. Met kromme tenen heb je “jubeltêêne”, en als je grote schoenen nodig had voor je voeten, had je “schuiten”.


Bij een hevige regenbui zie je weleens van de bubbels in de plassen, er word dan ook wel gezegd “bubbels op ‘t nat morrege weer wat”. Bij mooi weer en in de avond een mooie rode lucht word er gezegd “mooi weer an ’t hôôd” en een mooie rode lucht in de vroege morgen betekend “morgenrôôd is water in de slôôt”. Als het heel slecht weer was, hevige regen en onweersbuien, dan werd er ook wel gezegd “ ’t is bôôs weer”. En als het bliksemt bij onweer zeggen wij het “vuurt”. Als het slecht weer werd en er veel donkere wolken kwamen, zij men ook wel “d’r zitte donderkoppen in de lucht”.

Iemand die tot de notabelen behoorde “was van betere komaf” en als je daar toe behoorde moest je oppassen want er werd dan ook wel beter naar gekeken of je geen rare dingen deed want “hôôge bôôme vangen veul wind”. Als het gras erg hoog was op de wei of in de bermen zij men ook wel “kijk is ’t gras is twêê kontjies hôôg”. Iemand die ergens heel kwaad over was zei ook wel “daer gaon m’n haoren van overend staen”. Iemand die zich niet zo lekker voelt word ook wel van gezegd hij of zij “zit niet sôô lekker in z’n vel”. Als iemand zich overal mee bemoeid dan wordt er ook wel gezegd “daer hejje opoe herfst ôk”. Wie goeie dingen voor een ander doet kan ook goeie dingen terug verwachten “wie goed doet goed ontmoed”. En als je wat voor iemand doet en er ook eens wat voor terug verwacht zegt men “voor wat hoor wat hé”. Een onrust stoker zal “dikkels” zelf daarvan vervelende dingen van ondervinden “wie wind zaait zal sturm ôôgste”. Wie tegen iemand zij je bent ook al oud, dan kon je wel eens terug krijgen “wat oud den duvel is oud”. En iemand die gierig is “die schijt nie voor elleve”. Van iemand waar je geen hoge dunk van heb zij je ook wel ”daor hek gêên hôôge pet van op”. En van iemand die een beetje dom is zij men “die spit nie diep”. Als een kind lekker groeide zij men ook wel “die groeit as kôôl”. Van iemand die nieuwsgierig was zij men ook “je ben een nieuwschierig aogie”. Als je vroeg naar bed gaat “gao je mit te kippe op stok”. En als je zei ik moet s’nachts werken dan werd er gezegd “de nacht is voor’t ongedierte hoor”. Een kind wat veel te wijze praat doet voor z’n leeftijd daar zij men van “mojje nou toch hôôre die is nog nat achter z’n ôôre en dan al zukke praet”. Als je jezelf niet overal mee moet bemoeien word er ook gezegd “dauw toch niet overal je neus in”. Je mocht als kind ook niet om een snoepie vraege “want kindere die vraege worde overgeslaege”. Als ergens niet aan hoefde te twijfelen zeeje ze ôk wel “das buite kijf”.

Toen we vroeger thuis weleens met elkaar aan het stoeien waren en m’n vader dee ôk mee dan zee me moeder wel is “mojje nou toch kijke joh, hoe ouwer hoe gekker”. Iemand die in de buurt slecht bekend stond daar zeeje ze van “dat tie zôô bekrucht was as te bonte hond”. Iemand die niet te vertrouwen is daar zij men van “kijk maor uit voorum want hij is zôô link as een looie deur”. Een maenesie van alles is iemand die handig is en veel verschillende klusjes uitvoert. Als iets niet meevalt zegt men ook wel ”da val om den duvel nie mee hé”. Tegen iemand die ergens aan zit te plukken wordt ook wel gezegd “wa zitjie nou te friemele”. Als iets slechter wordt als je in de buurt van Dordrecht komt wordt er ook wel gezegd “hoe dichter bij Dordt hoe rotter ’t wordt”. Van Rijke mensen die steeds meer krijgen wordt ook wel gezegd door de armere mensen “den duvel schaid altijd op êêne hôôp”. Als je achteraf ergens spijt van had dan zeeje “ jao van achtere kijkkie een koe in z’n kont hé”. Als iets heel oud was zei men ook wel “das zôô oud as te weg van kraelingen”.

Iemand die je een warrig onduidelijk verhaal verteld dan zeg je “daer ken ‘k gêên touw an vast knôôpe”. Als je vroeger zei ik heb goed gegeten dan kon er wel eens gezegd worre “dan kejje lorre schijte”(dus een dur denkertie hoor). Nog zo’n doordenkertje is, als je lang geslapen had en men vroeg, zo bejje uitgeslape, en azzie dan zee ja hoor, dan kon je te horen krijgen nou dan kejje je bed verkôôpe. Als je iets goed opgepoetst had kojje ôk zegge “zo die glimt weer as een honde kullugie in de maoneschijn”. Als je aan het werk was en d’r ging wa fout dan zeeje ze ôk wel “waer gehakt wordt valle spaenders hé”. Als ergens via een omweg naar toe gaat wordt er ook wel gezegd “gae je altijd over Dordt naer Rotterdam”. Moeder zijn soms net knôpen ze houwe ôk alles bij mekaor”. En als je ergens lak aan hebt dan zeggie ôk wel “t’sel amme reet roeste”. Van iemand die het altijd met iedereen eens is wordt ook wel gezegd “zôô de wind waoit waoit z’n jassie”. Als het heel erg warm was en je was druk bezig zeiden ze tegen “joh maokie nie sôô druk de mossen valle bekant dôôd van dak van de hette”. Van iets wat bijna mis ging werd er ook wel gezegd “sôô das maer een duppie op z’n kant hé”. Over een dom figuur werd gezegd “daor hebbie Jan lul uit dordt”.