Tuinders wijsheden en weerspreuken

Tuinders wijsheden.

Kôôl mot mit te langsten dag vaststaon. (Kool moet met de langste dag vaststaan, d.w.z. de kool planten moeten voor de langste dag, 21 juni geplant zijn.)

Bôône magge de maaimaond nie sien. (Bonen mogen de meimaand niet zien, d.w.z. zo mogen niet voor eind mei boven de grond uit staan.)

Bôône motte getrouwd staon. (Bonen moeten getrouwd staan, d.w.z. bonen moeten twee aan twee staan op de regel.)

As t’n tuin gespit is hejjum zwart. (Als de tuin gespit is heb je hem zwart)

Aerdewerk is paerdewerk. (Aardewerk is paardewerk, zei je als de tuin gespit moest worden vanwege het zware werk.

t’ Voorjaer koud en nat brenk’t koren in’t vat. (Als het in het voorjaar lang koud bleef zei het gezegde; “voorjaar koud en nat brengt koren in het vat.” )

Winterandijvie mo je zaoie op of net fôôr de langsten dag. (Winter andijvie zaaien op of net voor de langste dag 21 juni.)

Witlof mô fôôr de langsten dag vast staon. (Witlof moet voor de langste dag vast staan. d.w.z. de Witlofplanten moeten voor de langste dag, 21 juni geplant zijn.)

’t Jaer rond mojje vuilt wije anders krijg ie een vuilen tuin. (Het jaar rond moet je onkruid wieden anders krijg je een door onkruid vervuilde tuin.)

Vuile hande van Temaote dieve kejje schôônmaoke mit een fijn geknepe rebarreber stengel. (Vuile handen gekregen van tomaten dieven, schoonmaken met fijn geknepen rabarber stengel en inwrijven.)

Je aaige gebrand an een brannetel, de branderege plek invrijve mid een blad van de wegeblad, die mêêstal groeit in de buurt van brannetels. (Je gebrand aan een brandnetel, branderige jeukende plek inwrijven met een blad van de weegbree, die meestal in de buurt van de brandnetel groeit.

Wat bekende weerspreuken die regelmatige gebruikt werden.

De daege lenge, de nachte strenge. (De dagen lengen de nachten strengen) wordt gezegd als het na 21 december gaat vriezen.

Bubbels op’t nat marrege weer wat. (Bubbels op het nat morgen weer wat.) Dit wordt gezegd bij een hevige regenbui als je bubbels op de plassen ziet.

Mooi weer an ’t hôôd. (Mooi weer aan het hoofd.) Bij mooi weer en in de avond en een mooie rode lucht word dit gezegd.

Marregerôôd is waoter in de slôôt. (Morgenrood is water in de sloot) wordt gezegd bij een mooie rode lucht in de vroege morgen.

’t Is een hôôge of schraole wind. (het is een hoge of schrale wind) zegt men bij een noord, noord oosten wind.

Azze we in Rezoord de treine hore rije, das allêên as ’t angewind is, dan is t’r regen op komst. (Als we in Rijsoord de treinen horen rijden krijgen we regen, want dan komt de wind uit het zuid westen.)

Aevend mist, ochend mist of dauw dan krijg ie d’n anderen dag mooi weer. (Bij avond mist, ochtend mist of dauw in de nacht, dan krijg je de andere dag mooi weer.)

As te slôôt en t’riôôl stinkt gaot ‘t regene. (Als de sloot en/of het riool stinkt dan gaat het regenen.)

Vliege de zwaoluwe hôôg, dan blijf ’t drôôg. (Vliegen de zwaluwen hoog, dan blijft het droog.)

Vliege de zwaoluwe laeg over de waai, dan kom p’r regen. (Vliegen de zwaluwen laag over de weide, dan komt er regen.)

Blijve de zwaoluwe lang, wees tan voor de winter nie(t) bang. (Blijven de zwaluwen lang, wees dan voor de winter niet bang.)

As te zwaoluwe scheren over ‘t waoter en de straete, dan kom t’r of blijf t’r regen. (Als de zwaluwen scheren over water en wegen, dan komt er of blijft er regen.)

Een kring om de zon, regen in de ton. (Een kring om de zon regen in de ton.)

Êên zwaoluw is nog gêên zeumer. (een zwaluw is nog geen zomer.)

Noordewind mè volle maon, dan kom t’r een barre winter an. (Noordenwind met volle maan, dan komt er een strenge winter aan.)

As te kraoie school houwe, zurreg dan mar voor hout en kool. (als de kraaien school houden, zorg dan maar voor hout en kool.)

Pleñst in de winter veul regen neer, dan krijge we mooi zeumerweer. (Plenst in de winter veel regen neer, dan krijgen we mooi zomerweer.)

Ist mitte kersemus nog niet koud, dan vraegt de winter nie veul hout. (Is het met kerstmis nog niet koud, dan vraagt de winter niet veel hout.)

Wil de snêêuw nie vlug verdwijne, dan zel d’r nieuwe verschijne. (Wil de sneeuw niet snel verdwijnen, dan zal er nieuwe verschijnen.)

Waainig snêêuw veul regenweer, doet te akkers en velde zeer. (Weinig sneeuw veel regenweer, doet de akkers en velden zeer.)

Komt de wind uit noordeland, dan houd te winter lang stand. (Komt de wind uit noordenland, lang houd de winter stand.)

Vorst mit nieuwe maon, dan kejje op schaese gaon. (Vorst met nieuwe maan, dan kun je op schaatsen gaan.)

Slaot de rôôk uit de schôôrstêên naer beneeje, dan behoort ‘t drôôge weer tot ‘t verleeje. (Slaat de rook uit de schoorsteen naar beneden, behoort het droge weer tot het verleden.)

As te mezikke dááñse gaon, ist mit te reegen gedaen. (Als de muggen dansen gaan, is ’t met regenen zeker gedaan.)