De Crash en Berging van de Lancaster in polder Verenambacht

Crash en berging AVRO Lancaster ED362, HW-E for Easy van No. 100 Squadron

150px 100 Squadron RAF crest

AVRO Lancaster ED362, HW-E for Easy van No. 100 Squadron in Rijsoord.

Schrijver, J.G. Onderwater MBE, Barendrecht

lancaster bomber (1)

29 juni 1943 crashte  de Avro Lancaster ED362, HW-E for Easy van No. 100 Squadron in de polder Verenambacht in Rijsoord.
Het is 28 juni 1943, over Engeland is het donker. Na de voorbereidingen verheft de zwaar beladen Lancaster HW-E zich van de startbaan. De klok wijst twee minuten voor middernacht. Langzaam zoeken de Lancasters van No. 100 Squadron hun hoogte. Boven de Noordzee verzamelen de vliegtuigen zich en zetten vervolgens koers in oostelijke richting om via bezet Nederland naar het Ruhrgebied en Keulen te vliegen. De bemanning bestaat uit twee Canadezen en vijf Britten. Gezagvoerder is Pilot Officer Philip Pascoe uit Toronto. De anderen zijn Sergeants Horace Gentle, Navigator, Robert Moulton, Schutter uit Landsdowne in Ontario, Joe Reffin uit Taynuilt, Arghylshire, Schutter en Radiotelegrafist; Flight Engineer Frank Wheeldon uit Prestwick; Bommenrichter Pilot Officer Chris Wood uit Llandudno en Rompschutter Sergeant Ronald Storr uit Hartlepool. Als elk toestel min of meer zijn plaats in de bommenwerperstroom heeft gevonden vliegt men naar het oosten. De boordschutters testen hun 303 mitrailleurs, de Flight Engineer controleert zijn instrumenten en zo heeft iedereen zijn taak tot men onder volledige radiostilte de Nederlandse kust bereikt. Het zal nog ongeveer 2 tot 3 uur duren voor E for Easy weer naar Grimsby kan terugkeren. Maar, onbekend voor de crew zal deze missie geheel anders verlopen dat gepland en gehoopt.

De aanval op Keulen.

De aanval op Keulen begint om 01.00 uur en zal tot 02.45 uur voortgaan. Rond 01.30 uur bereikt de Lancaster, te midden van een grote armada, de stad Keulen. Wood neemt gedurende het laatste deel van de aanval, de zogenaamde ‘bomb run’, de navigatie over. ‘Right, little left, left, steady, right a little, steady, OK, bombs gone’, klinkt zijn stem door de intercom. Meteen springt de nu veel lichtere Lancaster omhoog. Pascoe trekt het toestel in een bocht en vliegt op de door Gentle gegeven koers terug naar het westen: ‘OK chaps,  let’s go home’. Beneden in Keulen is de hel losgebroken. Hevige branden, veroorzaakt door 1.614 ton bommen, verlichten de hemel. De schutters in de Lancasters wenden hun ogen af van het vuur beneden. Het zou hun zicht op een rondsluipende nachtjager ernstig belemmeren. Keulen blijft achter. De aanval in de nacht van 28 op 29 juni 1943 is de hevigste die Keulen te verduren krijgt na 31 mei 1942.

Na de aanval op Keulen wordt E for Easy neergeschoten door Hauptmann Frank in een Bf110. De verwoestingen in de stad Keulen zijn verschrikkelijk. De wereldberoemde Keulse Dom wordt zwaar beschadigd

m 3 Route Lancaster

De vliegroute van de Lancaster ED362, HW-E for Easy, van vliegveld Grimsby naar verzamelpunt Southwold vandaar richting Keulen, na afwerpen bommen weer richting westen na beschoten te zijn weer terug naar het oosten en crasht in Rijsoord.

Een fatale ontmoeting.

Terwijl de hulpdiensten in Keulen vechten tegen het overal loeiende vuur, vliegt Pascoe terug naar huis. Waakzaam kijkt de bemanning uit naar nachtjagers. Het luchtruim boven Holland is erg gevaarlijk. Als om 04.31 uur de laatste bommenwerper van No.100 Squadron geland is, worden er twee vermist. Als de tijd verstrijkt, vermindert ook de hoop dat beide toestellen nog op Grimsby zullen landen. Men weet niet wat zich om ongeveer 02.30 uur ‘s nachts boven de hoofden van de mensen in bezet Nederland heeft afgespeeld. De enige overlevende, Ronald Storr, vertelt in een gesprek met J.G. Onderwater op 14 augustus 1981 wat er is gebeurd: ‘De operatie waarin wij in de nacht van 28/29 juni 1943 vlogen, werd uitgevoerd door ± 600 vliegtuigen. Ons toestel, HW-E for Easy, had zich met andere toestellen van het Squadron gevoegd bij de squadrons die deze nacht Keulen zouden aanvallen. Het rendez-vous was boven Southwold. Naar het doel kregen we granaten van het luchtafweergeschut om de oren, maar we bereikten Keulen en wierpen onze bommen bij de markers die al door de Pathfinders waren neergelegd. We keerden westwaarts en vlogen zo snel als we konden van het doelwit weg. Ons landingsgestel was intussen zwaar beschadigd en de gezagvoerder had al gezegd dat we op een buiklanding dienden te rekenen. Boven Nederland werden we aangevallen door een Duitse nachtjager, maar Pascoe slaagde erin de vijand te ontwijken.Rond kwart over twee passeerden we de Nederlandse kust. Plotseling werden we in onze dode hoek door een andere nachtjager besprongen. Hij schoot ons door de onbeschermde onderzijde en vrijwel onmiddellijk stond ED362 in brand. De piloot maakte een scherpe bocht terug naar het oosten, omdat hij net als wij wist dat we boven zee geen schijn van kans hadden. Ik klom uit mijn rompkoepel en probeerde naar voor te komen, maar de hele voorkant leek wel een vuurzee. De hitte was enorm. Ik reikte naar mijn parachute en merkte dat deze al smeulde. Met mijn handen sloeg ik de vlammen uit, haakte de parachute aan en maakte dat ik het toestel uitkwam. Terwijl ik naar buiten tuimelde en de koude wind me met een klap wegsloeg, zag ik E for Easy als een brandend vuurwerk boven me verdwijnen. Uit de romp sloegen meterslange vlammen, maar de motoren leken onbeschadigd. Ik had verder weinig tijd om me op de Lancaster te concentreren, want meteen nadat ik mijn parachutekoord had losgetrokken, daverde een tweede vliegtuig langs me. Het lijkt wel of je in een dergelijk kort moment een hele film ziet spelen, want op hetzelfde moment schoot het door me heen, dat het de Duitse nachtjager was die ons zojuist had beschoten. Met een slag opende de parachute zich. Ik voelde een korte, felle pijn in mijn kruis en even later zweefde ik door de nacht. E for Easy was op dat moment al in oostelijke richting verdwenen. Ook de nachtjager was weg. Het enige wat ik nog hoorde was het ruisen van de wind en ik zal dat nooit vergeten. Ik hoorde het blaffen van een hond, ergens onder me. Hoewel mijn benen ongelooflijk pijn deden, probeerde ik mij klaar te houden voor de landing. Het was de eerste keer in mijn leven dat ik de parachute gebruikte. Veel meer dan een drill met het rubberbootje in de brandvijver hadden we niet gehad. Ik probeerde me zo goed ik kon voor te bereiden op mijn landing. Mijn benen deden zeer en ik wist dat er iets mis was. Met een klap sloeg ik tegen de grond en werd ik over een veld gesleept tot ik er in slaagde het slot van mijn parachuteharnas te openen. Toen bleef ik liggen. Het was niet koud, de lucht was helder en er stond een wind uit het noordwesten. Vanaf dat moment ben ik kwijt wat er gebeurde. Toen ik na enige tijd wakker werd ben ik in de richting van de bewoonde wereld gelopen. Dat ging heel moeilijk. Uiteindelijk kwam ik bij een huis en daar heb ik hard op de deur gebonsd.’ Sergeant Storr wordt door de bewoners opgevangen en verzorgd, zijn ernstige verwondingen worden door de plaatselijk arts verbonden. Omdat het voor de bewoners gevaarlijk is  hulp te verlenen aan vijandelijke vliegeniers, wordt hij naar de burgemeester gebracht. Daar wordt Storr door de Duitsers gearresteerd en komt uiteindelijk in het concentratiekamp Stalag IV, waar hij later de Russen bevrijd wordt.

De Crash.

Nadat Storr het vliegtuig verlaten heeft, vliegt de E for Easy, een vurig spoor achterlatend, naar het noordoosten. De juiste omstandigheden aan boord kennen we niet. Ronald Storr dacht bij zijn gesprek met de schrijver dat de meeste bemanningsleden bij de aanval door de Duitser waren gedood en dat Pascoe niet meer in staat is geweest het vliegtuig nog te besturen. Dit blijft natuurlijk speculatie. We weten alleen wat mensen op de grond hebben waargenomen. Aan de Gebroken Meeldijk in Rijsoord, woont het gezin de Klerk. Ze zijn gewekt door het schieten en de knallen van het luchtafweergeschut. Vader de Klerk ziet hoe vanuit de richting van de Hoeksche Waard een grote vuurstaart richting Rijsoord vliegt. Zijn dochter Riet herinnert zich in 2007: ‘Vader riep: ‘Dat gaat niet goed!’ Het leek wel of het vliegtuig op ons huis terecht zou komen. Maar het vloog met brullende motoren heel laag over de dijk, ik zie het nog voor me. Terwijl het een lange staart van vlammen en rook achter zich sleepte verdween het in de richting van de Rijksstraatweg en de Voorweg. Nog geen minuut later sloeg het met een klap tegen de grond en zagen we achter de huizen een enorme vuurzee. De klok wijst ±02.50 uur als de bommenwerper westelijk van de Rijksstraatweg in Rijsoord neerstort. Daar waar de Voorweg uitkomt op de Rijksstraatweg, ± 50 meter van die weg, vinden de zes leden van de bemanning de dood. Zij hebben het vliegtuig niet meer kunnen verlaten. De vuurbal aan de nachtelijke hemel is zo groot dat de uitkijkpost van de Luchtbeschermingsdienst in Vlaardingen het moet hebben gezien. De dienst hebbende luchtbeschermer vermeldt in zijn rapport: ‘02.50 uur: In het zuidoosten stort een vliegtuig brandend neer. Het ontplofte onder het vliegen.’ Het is E for Easy geweest die hij zag. Toen het licht werd zagen ooggetuigen dat er niemand meer leefde.

Er lagen menselijke resten op de weg en het hing zelfs een stuk vlees in de bomen. De Duitsers hebben de resten van de bemanning snel verzameld, en naar Rotterdam gebracht om snel te worden begraven in een massagraf op de algemene begraafplaats Crooswijk. Omdat men dacht dat de gehele bemanning omgekomen was, stond ook Ronald Storr zijn naam op het gedenkteken. na de oorlog probeert Storr te achthalen wat er met zijn maten gebeurd was, hij komt op Crooswijk uit en ziet ook zijn eigen naam op het kruis staan. Ronald Storr is in 1999 overleden.

1 Oorlogs massagraf Rotterdam Crooswijk

De Bemanning van de Avro Lancaster ED362, HW-E for Easy van No. 100 Squadron die 29 juni crashte. v.l.n.r. Pilot Officer Pascoe RCAF 31 jaar, Pilot Officer Wood, RAF 24 jaar, Sergeant Wheeldon RAF 23 jaar, Sergeant Reffin RAF 30 jaar Sergeant Moulton RCAF 21 jaar, Sergeant Gentle RAF ?? jaar en Sergeant Storr RAF, die als enige de crash overleefde, overleden 1999.

  

m Lancaster richting gebr Meeldijk blank 1

De crash locatie van de Lancaster

Onderzoek naar wrakstukken.

Na de 2e wereldoorlog heeft de Gemeente Ridderkerk op verzoek van de Regering in Engeland besloten om het wrak met nog mogelijk menselijke resten, met rust te laten en het te zien als een oorlogsgraf. Er is toen geen herinneringsteken geplaatst, dat is pas na bijna 60 jaar gedaan. Op 3 augustus 1998 is er door de Wrakken opruimingsdienst van de Koninklijke Luchtmacht en de OED een onderzoek gedaan naar de resten van de Lancaster in de polder Verenambacht i.v.m. de geplande ontwikkeling van een industrieterrein in deze polder. Begin september 1998 is er nog een nader onderzoek gedaan met geavanceerdere apparatuur om de exacte locatie te bepalen van de wrakstukken die nog in de grond liggen. Na dit tweede onderzoek heeft B en W van Ridderkerk besloten op basis van het onderzoek en adviezen van de EOD van de Koninklijke luchtmacht de plaats van de Crash met de resten van het vliegtuig niet te bebouwen en er een gedenksteen te plaatsen.

m 2012 6900 110

Monument.

m 2012 6900 113

Het heeft nog drie jaar geduurd voor er een monument kwam. Op zaterdag 21 september 2002 wordt het monument onthuld ter nagedachtenis aan de omgekomen bemanning van de Lancaster. Dit monument van metaal heeft de vorm van een geschutskoepel, met daarin een gedenksteen van groen/grijs natuursteen op de steen staat de volgende tekst:

In memory of the crew of the Royal Air Force Lancaster Bomber Mk III ED 362 HW-E No. 100 Squadron RAF which crashed on 29 june 1943 During World War II. Sgt. H.H. Gentle, F/Sgt. R.D.W. Moulton RCAF, F/O P.J. Pascoe RCAF, Sgt. J. Reffin, Sgt. F. Wheeldon, P/O C.B. Wood. Their graves are at Crooswijk Cemetery, Rotterdam. The sole survivor was F/Sgt. R.G. Storr.

 Burgemeester drs. J.B. Waaijer verrichte de onthulling van het monument. Daar waren ook vertegenwoordigers van de Engelse, Canadese ambassades en Koninklijke luchtmacht bij. In 2004 adopteert de openbare basisschool “De Piramide” het Lancastermonument. Jaarlijks in september is er een herdenking bij het monument en zijn de leerlingen van de groepen 7 en 8 deze school aanwezig en lezen hun zelfgemaakte gedichten voor, hijsen tijdens het spelen van de volksliederen de vlaggen van Engeland, Canada en Nederland en leggen rode rozen bij het monument.

Nieuw onderzoek en Berging.

In juni 2016 is er opnieuw onderzoek gedaan naar de resten, omdat er een onderdoorgang gemaakt zou worden op deze plek in de Rijksstraatweg om een verbinding te maken tussen de industrie gebieden Verenambacht en Nieuw Reijerwaard. Daarvoor moest een gasleiding omgelegd worden. Bij dit onderzoek zijn al diverse wrakstukken naar boven gekomen, waaronder een propellerblad een Parachute, 2 brandbommen, mitrailleur, munitie en nog veel meer stukken.In juni 2016 is er opnieuw onderzoek gedaan naar de resten, omdat er een onderdoorgang gemaakt zou worden op deze plek in de Rijksstraatweg om een verbinding te maken tussen de industrie gebieden Verenambacht en Nieuw Reijerwaard. Daarvoor moest een gasleiding omgelegd worden. Bij dit onderzoek zijn al diverse wrakstukken naar boven gekomen, waaronder een propellerblad een Parachute, 2 brandbommen, mitrailleur, munitie en nog veel meer stukken.Door het vinden van de bommen werd uiteindelijk besloten het vliegtuig helemaal op te graven.Eind 2016 werd het monument wat precies op de locatie van het wrak stond verwijderd. De berging liep door tot eind januari 2017. Door de Koninklijke luchtmacht en EOD werd ruim 10 ton aan resten geborgen, waaronder toch ook weer twee bommen, een aantal parachutes, mitrailleurs, de wielen, propellerbladen, zuurstoftanks, de Rolls Royce Merlin motoren en veel meer. Veel stukken waaronder de motoren en de wielen zaten op zo’n 13 meter diepte.

 

Het monument terug plaatsen.

m DSC 3513

Toen uiteindelijk de onderdoorgang gereed kwam is men begin 2018 begonnen om het monument in een wat gewijzigde opstelling terug te plaatsen. Er zijn bij het monument onderdelen van de Lancaster geplaatst. Zo zal er elk jaar in september een herdenking plaats vinden.

 

In het “museum planetarium Johannes Postschool” in Rijsoord, waar op 15 mei 1940 de Capitulatie van Nederland plaats vond, is een tentoonstelling met diverse bijzondere onderdelen van deze Lancaster te zien. Zoals een van de Rolls Royce Merlin motoren, een parachute, het staartwiel, een propellerblad en een aantal kleinere stukken. In de zgn. tijdmachine van het museum, kan men de reis met de bemanning mee beleven van deze Lancaster. Meer informatie over het museum is te vinden op: http://www.museumschool.nl/ 

Voor een uitgebreider verhaal over de Lancaster zie: De Crash van de Lancaster in polder Verenambacht. door Hans Onderwater. (rezoord.nl)

Voor foto’s van de berging zie: https://rijsoord.nl/6901-berging-lancaster-2016-17/

Schrijvers J.G. Onderwater MBE en G van ’t Zelfde

Foto’s: G van ’t Zelfde, J.G. Onderwater MBE en Koninklijke Luchtmacht majoor A. Kappert